Πως η εμπειρία αλλάζει την πλαστικότητα του εγκεφάλου

η πλαστικότητα του εγκεφάλου ενός έμπειρου άντρα

Η πλαστικότητα του εγκεφάλου, επίσης γνωστή ως νευροπλαστικότητα, είναι ένας όρος που αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει και να προσαρμόζεται ως αποτέλεσμα της εμπειρίας.

Όταν οι άνθρωποι λένε ότι ο εγκέφαλος διαθέτει πλαστικότητα, δεν υποδηλώνουν ότι ο εγκέφαλος είναι παρόμοιος με το πλαστικό. Το νευρο αναφέρεται σε νευρώνες, τα νευρικά κύτταρα που αποτελούν τα δομικά στοιχεία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος και η πλαστικότητα αναφέρεται στην ευπλαστότητα του εγκεφάλου.

Ιστορία και έρευνα στην πλαστικότητα του εγκεφάλου

Μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι ερευνητές πίστευαν ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν μόνο κατά τη βρεφική και την παιδική ηλικία. Από την πρώιμη ενηλικίωση, πιστεύεται ότι η φυσική δομή του εγκεφάλου ήταν ως επί το πλείστον μόνιμη.

Οι σύγχρονες έρευνες, έχει αποδείξει ότι ο εγκέφαλος συνεχίζει να δημιουργεί νέες νευρικές οδούς και να αλλάζει υπάρχουσες, προκειμένου να προσαρμόζεται στις νέες εμπειρίες, να μαθαίνει νέες πληροφορίες και να δημιουργεί νέες μνήμες.

Ο Ψυχολόγος William James υποστήριξε ότι ο εγκέφαλος ίσως δεν ήταν τόσο αμετάβλητος όσο προηγουμένως πιστευόταν, από το 1890. Στο βιβλίο του Οι Αρχές της Ψυχολογίας, έγραψε: Η οργανική ύλη, ιδιαίτερα ο νευρικός ιστός, φαίνεται να έχει ένα εξαιρετικό βαθμό πλαστικότητας. Ωστόσο, η ιδέα αυτή αγνοήθηκε για πολλά χρόνια.

Στη δεκαετία του 1920, ο ερευνητής Karl Lashley παρουσίασε αποδεικτικά στοιχεία αλλαγών στις νευρικές οδούς των πιθήκων Rhesus. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι ερευνητές άρχισαν να διερευνούν περιπτώσεις όπου οι ηλικιωμένοι που είχαν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο, ήταν σε θέση να ανακτήσουν τη λειτουργία τους, αποδεικνύοντας ότι ο εγκέφαλος ήταν πολύ πιo εύπλαστος από ό, τι πιστευόταν προηγουμένως.

Οι σύγχρονοι ερευνητές βρήκαν επίσης στοιχεία ότι ο εγκέφαλος είναι σε θέση να αναδιοργανωθεί μετά από βλάβη.

Οι λόγοι για τους οποίους ο εγκέφαλος θεωρήθηκε ως αμετάβλητος

Στο πρωτοποριακό βιβλίο του Ο εγκέφαλος που αλλάζει: Ιστορίες προσωπικών θριάμβων από τα σύνορα της επιστήμης του εγκεφάλου, ο Norman Doidge προτείνει ότι η πεποίθηση πως ο εγκέφαλος ήταν ανίκανος να αλλάξει, προέκυψε κυρίως από τρεις μεγάλες πηγές:

Η αρχαία πεποίθηση ότι ο εγκέφαλος μοιάζει πολύ με ένα εξαιρετικό μηχάνημα, ικανό για καταπληκτικά πράγματα, αλλά ακόμα ανίκανο για ανάπτυξη και αλλαγή.
Η παρατήρηση ότι οι άνθρωποι που είχαν υποστεί σοβαρές εγκεφαλικές βλάβες, συχνά δεν ήταν σε θέση να ανακάμψουν.
Η αδυναμία να παρατηρηθούν πραγματικά οι μικροσκοπικές δραστηριότητες του εγκεφάλου έπαιξε ρόλο στην ιδέα ότι ο εγκέφαλος ήταν σχετικά προκαθορισμένος.

Χάρη στις σύγχρονες εξελίξεις στην τεχνολογία, οι ερευνητές είναι σε θέση να πάρουν μια απίθανη, για τα μέχρι τότε δεδομένα, ματιά στην εσωτερική λειτουργία του εγκεφάλου. Καθώς η μελέτη της σύγχρονης νευροεπιστήμης άκμασε, οι ερευνητές έδειξαν ότι οι άνθρωποι δεν περιορίζονται στις πνευματικές ικανότητες με τις οποίες γεννιούνται και ότι οι κατεστραμμένοι εγκέφαλοι είναι συχνά αρκετά ικανοί για αξιοσημείωτες αλλαγές.

Πως λειτουργεί η πλαστικότητα του εγκεφάλου

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από περίπου 86 δισεκατομμύρια νευρώνες. Οι πρώτοι ερευνητές πίστευαν ότι η νευρογένεση, ή η δημιουργία νέων νευρώνων, σταματάει λίγο μετά τη γέννηση.

Σήμερα, είναι κατανοητό ότι ο εγκέφαλος έχει την αξιοσημείωτη ικανότητα να αναδιοργανώσει τις οδούς του, να δημιουργήσει νέες συνδέσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να δημιουργήσει ακόμη και νέους νευρώνες.

Τύποι Πλαστικότητας του Εγκεφάλου

Υπάρχουν δύο τύποι νευροπλαστικότητας, που περιλαμβάνουν:

Λειτουργική πλαστικότητα: Η ικανότητα του εγκεφάλου να μετακινεί λειτουργίες από μια κατεστραμμένη περιοχή του σε άλλες μη κατεστραμμένες περιοχές.
Δομική πλαστικότητα: Η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει τη φυσική του δομή ως αποτέλεσμα της μάθησης.

Χαρακτηριστικά της νευροπλαστικότητας

Υπάρχουν μερικά καθοριστικά χαρακτηριστικά της νευροπλαστικότητας.

1. Η ηλικία παίζει ρόλο

Ενώ η πλαστικότητα εμφανίζεται καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής, ορισμένοι τύποι αλλαγών επικρατούν περισσότερο κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων ηλικακών σταδίων. Για παράδειγμα, εγκέφαλος τείνει να αλλάζει πολύ κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής καθώς ο ανώριμος εγκέφαλος μεγαλώνει και οργανώνεται. Γενικά, οι νεαροί εγκέφαλοι τείνουν να είναι πιο ευαίσθητοι και δεκτικοί στις εμπειρίες από τους πολύ μεγαλύτερους εγκεφάλους.

2. Η πλαστικότητα περιλαμβάνει πολλές διαδικασίες

Η πλαστικότητα εμφανίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και περιλαμβάνει εγκεφαλικά κύτταρα εκτός από τους νευρώνες, συμπεριλαμβανομένων των νευρογλοιακών και αγγειακών κυττάρων.

3. Συμβαίνει για πολλούς λόγους

Η πλαστικότητα μπορεί να συμβεί ως αποτέλεσμα της μάθησης, της εμπειρίας και του σχηματισμού μνήμης, ή ως αποτέλεσμα βλάβης στον εγκέφαλο. Ενώ οι άνθρωποι πίστευαν ότι ο εγκέφαλος ήταν σταθερός μετά από μια ορισμένη ηλικία, νεότερες έρευνες αποκάλυψαν ότι ο εγκέφαλος δεν σταματά ποτέ να αλλάζει ανταποκρινόμενος στη μάθηση.

Σε περιπτώσεις βλάβης στον εγκέφαλο, όπως κατά τη διάρκεια ενός εγκεφαλικού επεισοδίου, οι περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με ορισμένες λειτουργίες ενδέχεται να καταστραφούν. Τελικά, υγιή μέρη του εγκεφάλου μπορούν να αναλάβουν αυτές τις λειτουργίες και οι ικανότητες μπορούν να αποκατασταθούν.

4. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι σημαντικοί

Η γενεσιολογία μπορεί επίσης να παίζει ρόλο. Η αλληλεπίδραση μεταξύ του περιβάλλοντος και της γενεσιολογίας παίζει επίσης ρόλο στη διαμόρφωση της πλαστικότητας του εγκεφάλου.

5. Η πλαστικότητα δεν είναι πάντα καλή

Οι αλλαγές του εγκεφάλου θεωρούνται συχνά βελτιώσεις, αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάζεται από ψυχοδραστικές ουσίες ή παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε επιβλαβείς επιδράσεις στον εγκέφαλο και στη συμπεριφορά.

Πώς αλλάζει ο εγκέφαλός μας

Τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού είναι μια περίοδος ταχείας ανάπτυξης του εγκεφάλου. Κατά τη γέννηση, κάθε νευρώνας στον εγκεφαλικό φλοιό έχει περίπου 2.500 συνάψεις. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών, ο αριθμός αυτός έχει αυξηθεί σε 15.000 συνάψεις ανά νευρώνα.

Ο μέσος ενήλικας ωστόσο, έχει περίπου το μισό αυτού του αριθμού συνάψεων. Γιατί; Επειδή καθώς αποκτούμε νέες εμπειρίες, ενισχύονται ορισμένες συνδέσεις ενώ άλλες εξαλείφονται. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως συναπτικό κλάδεμα.

Οι νευρώνες που χρησιμοποιούνται συχνά αναπτύσσουν ισχυρότερες συνδέσεις και εκείνες που χρησιμοποιούνται σπάνια ή και ποτέ, τελικά πεθαίνουν.

Με την ανάπτυξη νέων συνδέσεων και την απομάκρυνση των αδύναμων, ο εγκέφαλος είναι σε θέση να προσαρμοστεί στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον.